მწვანე ანთოლოგია. პოლიტიკა და ეკონომიკა მწვანეების თვალთახედვით

წინასიტყვაობა ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიის რეგიონული ბიუროსგან

საბჭოთა კავშირის დაშლისთანავე ყოფილ სოციალისტურ იმპერიაში სწრა­ფი, მკვეთრი და, ბევრი თვალსაზრისით, უპრეცედენტო მასშტაბის ეკონომი­კური ტრანსფორმაცია დაიწყო. ახლად გათავისუფლებული ქვეყნების დიდ ნაწილში ათწლეულების განმავლობაში მოქმედი გეგმური ეკონომიკა ლამის ერთ ღამეში გადავიდა თვისებრივად განსხვავებული ტიპის სისტემის რელ­სებზე. რამდენიმე ფაქტორის ერთობლიობამ – მათ შორის, რესურსებზე ნო­მენკლატურის თითქმის ექსკლუზიურმა წვდომამ, ნეპოტიზმმა და „საბაზრო ეკონომიკის” ნეოლიბერალური მოდელის მიმართ პოლიტიკური თუ ინტელექ­ტუალური ელიტების ენთუზიაზმმა – განაპირობა ის, რომ ბევრგან თითქმის განურჩეველი გახდა მასობრივი პრივატიზაცია, დერეგულაცია და კორუფ­ცია. რესურსები მცირე ჯგუფის ხელში აღმოჩნდა კონცენტრირებული, მო­სახლეობის დიდი ნაწილი კი გაღატაკების პირას მივიდა. და, სამწუხაროდ, ასეთ პირობებში ბევრს აღარავის ეცალა გარემოსდაცვითი რეგულაციების­თვის, ადამიანის უფლებებისთვის, საჯარო სიკეთეების თუ სივრცეების დაც­ვისთვის.

ამ ზოგად სურათს ნათლად ირეკლავს საქართველოს მაგალითი. ადრეული 1990-იანი წლების კორუფციული, ქაოსური პრივატიზაციის პროცესების შემ­დეგ, ხელისუფლებები – განსაკუთრებით, ქვეყნის სათავეში ვარდების რევო­ლუციით მოსული „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის” მთავრობა – თითქ­მის უცვლელად ადგანან პრივატიზაციის, დერეგულირების, თავისუფალი საბაზრო ურთიერთობების და ბიზნესებისთვის ხელსაყრელი გარემოს შექ­მნის კურსს. პოლიტიკურ დისკურსში „თავისუფალი ბაზრის განვითარების” და „ინვესტორების მოზიდვის” იდეები რჩება საბოლოო და მთავარ მიზნებად და არა საშუალებებად ადამიანების, მოქალაქეების დაცულობის, კეთილდღე­ობის, ღირსეული ცხოვრების პირობების მისაღწევად. და, შესაბამისად, ამ­გვარ პოლიტიკას კვლავაც ეწირება ადამიანის უფლებები, დასაქმებულების სიცოცხლე, ჯანმრთელობა და გარემოს დაცვა.

„მწვანე ანთოლოგია: პოლიტიკა და ეკონომიკა მწვანეების თვალთახედ­ვით” გამოსაცემად იმ პერიოდში მზადდება, როდესაც ქართული პოლიტი­კური სისტემა კვლავაც ძალიან მყიფეა; პოლიტიკური პარტიები ჯერაც ვერ აყალიბებენ იდეოლოგიურ პლატფორმებს და ძირითადად ფუყე პოპულისტუ­რი გზავნილებით, ფუჭი და გაუაზრებელი დაპირებებით ცდილობენ ამომრ­ჩეველთა გულის მოგებას. პოლიტიკურ და აკადემიურ სივრცეებში ფაქტობ­რივად არ მიმდინარეობს არსებითი დისკუსიები მნიშვნელოვან ეკონომიკურ, პოლიტიკურ და სოციალურ საკითხებზე. „სამოქალაქოდ” სახელდებულ სივ­რცეში კი, არასამთავრობო ორგანიზაციებს მიღმა, ნელი და ქაოტური ნაბი­ჯებით ფეხს იკიდებენ ახალი საზოგადოებრივი გაერთიანებები. მათ ჯერ კი­დევ გრძელი გზა აქვთ გასავლელი ინტერესთა ჯგუფებად ჩამოყალიბებამდე. ძირითადად დედაქალაქის წიაღში გაჩენილ გაერთიანებებს კვლავაც უჭირთ იდეოლოგიურ საკითხებზე ისე შეთანხმება, რომ მათ შორის თანამშრომლო­ბის და სოლიდარობის ინტენსივობამ პოლიტიკის ველზეც იქონიოს გავლენა.

ამასთანავე, ეკონომიკური კრიზისის, ტერიტორიული კონფლიქტებისა და პოლიტიკური არასტაბილურობის გამო, განვითარების მაძიებელ ქვეყანას შეიძლება გამორჩეს გლობალიზაციისა და მასთან დაკავშირებული საფრთ­ხეების ჯეროვნად შეფასება. სათანადო ყურადღება არ ეთმობა აგრეთვე თა­ნამედროვე მსოფლიოს გამოწვევათა გააზრებას – იქნება ეს კლიმატის ცვლი­ლება და მისგან მომდინარე საფრთხეები, მოსახლეობის რაოდენობის სწრაფი ზრდა, ბუნებრივი რესურსების მილევადობა თუ ტექნოლოგიური რევოლუ­ციები – რაც ინდუსტრიული ქვეყნების პოლიტიკასა და ეკონომიკაზე უკვე ახდენს გავლენას და სამომავლოდ მთელი რიგი სისტემური გარდაქმნების საწინდარი იქნება. ქვეყნის განვითარების პერსპექტივებზე მსჯელობისას, ადგილობრივი პრობლემების პარალელურად, გლობალური გამოწვევებისთ­ვის თვალის მიდევნება საქართველოს დაეხმარებოდა, ერთი მხრივ – ინფორ­მირებული გადაწყვეტილებების მიღებაში, ხოლო მეორე მხრივ – ევროპის ქვეყნებთან დაახლოებაში. გვჯერა, რომ „მწვანე ანთოლოგია: პოლიტიკა და ეკონომიკა მწვანეების თვალთახედვით” ოდნავ მაინც შეძლებს ზემოაღნიშ­ნული დანაკლისის შევსებას.

წინამდებარე გამოცემაში შეხვდებით სხვადასხვა თაობის, სხვადასხვაგ­ვარი გამოცდილების და შეხედულებების მქონე დასავლელ პოლიტიკოსთა და მოაზროვნეთა პოზიციებს შემდეგი საკითხების შესახებ: როგორ უნდა მივაღწიოთ ეკონომიკური და სოციალური სტრუქტურების ფუნდამენტურ ცვლილებას მძლავრი კაპიტალიზმის პირობებში? როგორ უნდა უზრუნველვ­ყოთ საზოგადოების კეთილდღეობა მოსახლეობის რაოდენობის ზრდისა და ბუნებრივი რესურსების სიმწირის ფონზე? რამდენად რეალისტურია ეკოკა­პიტალიზმი, რომელსაც რალფ ფიუქსი გვთავაზობს, ან რამდენად შეძლებენ ადამიანები შეჩვეულ ფუფუნებაზე უარის თქმას და საკუთარი სამომხმარებ­ლო დონის შემცირებას? როგორ უნდა შევამციროთ დიდი კორპორაციების უარყოფითი გავლენა გარემოზე, ფინანსურ ბაზრებსა და პოლიტიკაზე?

კრებულში მკაფიოდ იკვეთება, რომ კითხვებზე ცალსახა პასუხები არ არ­სებობს. მაგრამ არსებობს თანხმობა, რომ უახლოეს მომავალში უნდა ჩამო­ყალიბდეს ერთი პოლიტიკური მიზანი: ეკონომიკის არსებული მოდელი უნდა გადაიხედოს და მის ცენტრში კვლავ ადამიანები და მათი საცხოვრებელი პლანეტა უნდა აღმოჩნდნენ. დაკვირვებული მკითხველი შეამჩნევს, რომ ეკო­ნომიკური განვითარების სრულიად განსხვავებულ ხედვებსა და თეზისებს გვთავაზობს გერმანიის მწვანეთა პარტიის სამი გამორჩეული წარმომადგენე­ლი – რალფ ფიუქსი, იურგენ ტრიტინი და გერჰარდ შიკი. ფაქტია, რომ სამივე მათგანი საკუთარი მოსაზრებების გამყარებას დამაჯერებელი მაგალითები­თა და არგუმენტებით ახერხებს. ვფიქრობთ, რომ ეს კარგ საფუძველს მოგვ­ცემს მწვანე პოლიტიკის რიგ საკითხებზე, განსაკუთრებით კი მწვანე ეკონო­მიკაზე, საინტერესო დებატების გასამართად მომავალში.

მკითხველს არ უნდა გაუკვირდეს, რომ ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდისთვის, რო­გორც მწვანე პოლიტიკური ფონდისთვის, მნიშვნელოვანი იყო საერთაშორი­სო საზოგადოების წინაშე არსებული გამოწვევების სწორედ თანამედროვე მწვანე პოლიტიკის პრიზმიდან წარმოჩენა. ამიტომ გვინდა მადლიერება გა­მოვხატოთ ჩვენი უძველესი პარტნიორის – „კულტურულ ურთიერთობათა ცენტრ – კავკასიური სახლის” მისამართით „მწვანე ანთოლოგიის” იდეის ინიცირებისა და მისი შემდგომი განხორციელებისთვის. ვიმედოვნებთ, რომ ამ გამოცემით ქართველ მკითხველს დავაფიქრებთ საერთაშორისო საზოგა­დოებრიობის წინაშე არსებულ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ კრიზისზე; მე­ტიც, მოვუწოდებთ მას, ეძიოს პასუხი კითხვაზე – როგორ უნდა უპასუხოს პატარა, განვითარებადმა ქვეყანამ გლობალიზაციის ეპოქაში გაჩენილ ადგი­ლობრივ თუ საერთაშორისო გამოწვევებს.

რა თქმა უნდა, ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდიც და კავკასიური სახლიც კარგად აცნობიერებენ, რომ კრებულის „მწვანე ანთოლოგიად” დასათაურება შესაძ­ლოა ხმამაღალი განაცხადი იყოს; მით უმეტეს, რომ მასში ვერ მოხვდა მრავა­ლი საინტერესო ავტორი, ხოლო ტექსტები ძირითადად მხოლოდ პოლიტეკო­ნომიური განვითარების შესახებ შეირჩა. იმედი გვაქვს, რომ ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის და კავკასიური სახლის მომავალი გამოცემები ამ დანაკლისს შეავ­სებს და შემოგვთავაზებს მწვანეების ხედვას საშინაო და საგარეო პოლიტი­კის სხვა, არანაკლებ მწვავე საკითხებზე.

მანამდე კი, მწვანე ანაბეჭდს დავუტოვებთ ყველა იმ მკითხველს, რომელიც თავს მიიჩნევს ამ სიტყვასთან დაკავშირებული პოლიტიკური ღირებულებე­ბის მხარდამჭერად.

 

ნინო ლეჟავა
დირექტორი

თამარ ანთიძე
პროგრამის კოორდინატორი

 

 

Product details
Date of Publication
2016
Publisher
Caucasian House
Number of Pages
368
Licence
All rights reserved
Language of publication
ქართული
ISBN / DOI
978-9941-400-97-1
Table of contents

 

წინასიტყვაობა ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიის რეგიონული ბიუროსგან 5

გამომცემლის წინასიტყვაობა 9

რალფ ფიუქსი

  • შესავალი: დასასრულის თუ დაფუძნების ხანა? 15
  • ეკოკაპიტალიზმი 49
  • ეკოლოგიური ტრანსფორმაციის პოლიტიკა 67

გერჰარდ შიკი

  • რაღაც ისე არ არის 85
  • საერთო ძალებით დავიბრუნოთ საზოგადოების კეთილდღეობა 114

იურგენ ტრიტინი

  • გარღვევა მწვანე და სამართლიანი ქვეყნის მიმართულებით: პოლიტიკა ტრანსფორმაციისთვის 163

ნაომი კლაინი

  • ცხელი ფული 203

პეტრა კელი

  • პოლიტიკა და ეკოლოგია 257

ვოლფგანგ შტრეეკი

  • ნეოლიბერალური რეფორმა: საგადასახადო სახელმწიფოდან დავალიანების სახელმწიფოსკენ 275

რუდოლფ ბარო

  • გადარჩენის გზის აქსიომები 343