სომხეთი

ქართულ-სომხურ ურთიერთობებს საუკუნეების ისტორია აქვს.  როგორც სამხრეთ კავკასიაში, ასევე უფრო ფართო ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში, სომხები და ქართველები იმ იშვიათ ხალხად ითვლებიან, რომლებსაც საერთო ისტორია აერთიანებთ. სხვა ფაქტორებთან ერთად, ეს სიტუაცია განაპირობა პოლიტიკურმა, კულტურულმა და სოციალურმა დინამიკამ და გამოწვევებმა.  

ისტორიამ და გეოგრაფიამ სომხეთსა და საქართველოს ერთმანეთის მეზობლობა და ვეება იმპერიათა შორის რთული არსებობა არგუნა. მათი ურთიერთობა ყოველთვის როდი იყო უღრუბლო, მაგრამ მაინც მეტწილად ხასიათდებოდა სიახლოვისა და თანადგომის სულისკვეთებით. დღესაც, მიუხედავად ზოგიერთი ფაქტორისა, რომელიც ამ ორ ქვეყანას საპირისპირო მიმართულებით უბიძგებს, მათი ურთიერთობები არსებითად კარგია.

საბჭოთა კავშირის დაშლის და დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ სომხეთი მუდამ იდგა მძიმე არჩევანის წინაშე სუვერენობას და უსაფრთხოებას შორის. უსაფრთხოების ნაკლებობის გამო, რომელიც წარმოქმნა მეზობელ აზერბაიჯანთან მთიანი ყარაბაღის ომმა ჯერ კიდევ დამოუკიდებლობის მოპოვებამდე, სომხეთი ეყრდნობა რუსეთს როგორც თავის “სტრატეგიულ პარტნიორს“ და უსაფრთხოების მიმწოდებელს.

2016 წლის 22-24 მარტს, ქ. წახკაძორში (სომხეთი) ჩატარდა მწვანე აკადემიის საგაზაფხულო შეხვედრა ახალგაზრდული აქტივიზმის მწვანე პერსპექტივები სომხეთსა და საქართველოში. ღონისძიება სოციალური ტრანსფორმაციისა და მდგრადი განვითარებისთვის მებრძოლი ახალგაზრდა სამოქალაქო აქტივისტებისთვის, გარემოს დამცველებისთვის, ფემინისტებისთვის და ურბანისტებისთვის შექმნილი პლატფორმაა, რომლის წლევანდელი პროგრამა მწვანე პოლიტიკის დისკურსში სხვადასხვა საკითხების გადააზრებას დაეთმო.

(დასრულებული პროექტი) ორგანიზაციამ „ქალთა რესურს ცენტრი“ (სომხეთი) ფონდის ინიციატივითა და  ფინანსური მხარდაჭერით სალექციო კურსი მოამზადა ფემინიზმის შესახებ. ლექციები 2015-16 წლებში შემოდგომაზე ჩატარდა.

19 ივნისს ერევანში ელექტროენერგიის გაზრდილი ტარიფების გამო საპროტესტო გამოსვლები დაიწყო. ამასობაში უკვე ჩამცხრალ მოძრაობას, რომელიც 6 ივლისს ბარიკადების დაშლით დროებით დასრულდა, დროთა განმავლობაში საკმაოდ ბევრი ადამიანი შეუერთდა.

ისლამური სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი ტერიტორია საკმაოდ ახლოსაა სომხეთთან, დაახლოებით 400 კილომეტრში. ისლამური სახელმწიფოსგან მომდინარე საფრთხეები ისეთ გეოპოლიტიკურ და რეგიონულ კომპონენტებს მოიცავს, რომლებიც სომხეთის შეშფოთების საგანს წარმოადგენს.

2015 წლის გაზაფხულზე ერევნის ქუჩები კესანეს გამოსახულებებით გაივსო. ეს ყვავილი გენოციდის ხსოვნის სიმბოლოდ შეირჩა. მასთან ერთად ხშირად ნახავთ დევიზს "გახსოვდეს და მოითხოვდე".

სომხეთსა და თურქეთს მჭიდრო ისტორიული ურთიერთობები აკავშირებს. მიუხედავად იმისა, რომ ოფიციალურ დონეზე ურთიერთობები გამუდმებით უარესდება ან უმჯობესდება, სომხეთსა და თურქეთში მთავრობები იცვლება, ხოლო ერთმანეთის მიმართ ჩვეული მტრული რიტორიკა არ ნელდება, განსაკუთრებით სომხების გენოციდის 100 წლისთავის მოახლოებასთან დაკავშირებით, ეს ორი ქვეყანა ისტორიულად განუყოფელია.

სომხების გენოციდის ასი წლისთავის ოფიციალური სიმბოლო ყვავილია - კესანე, რომელიც საზოგადოებას სომხების გენოციდის 100 წლისთავის სახელმწიფო საორგანიზაციო კომიტეტმა 2014 წლის 27 მაისს წარუდგინა. მისი მთავარი გზავნილია "გახსოვდეს!". თუმცა ამ სიმბოლოს მიმართ განსხვავებული მიდგომები თავიდანვე გაჩნდა.

სომხების გენოციდის ხსოვნის დღედ სომხეთში ოფიციალურად აღიარებულია 24 აპრილი, რომელიც უქმე დღეა. 1968 წლის 24 აპრილიდან ხალხს წიწერნაკაბერდის მემორიალზე ყვავილები მიაქვს. ბოლოდროინდელმა საველე დაკვირვებებმა გვიჩვენა, რომ გენოციდის მსხვერპლთა ხსოვნისადმი მიძღვნილი ღონისძიებები 100 წლისთავზე მნიშვნელოვნად განსხვავდება წინა წლების ღონისძიებებისაგან, რასაც მომავალში უფრო ღრმა ანალიზი სჭირდება.

(დასრულებული პროექტი) 2014 წლის თებერვალში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების ინსტიტუტმა (ერევანი, სომხეთი) ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიის რეგიონული ბიუროს ფინანსური მხარდაჭერით განახორციელა პროექტი - დემოკრატიული საჯარო სივრცის მოწყობა ერევანში.

სერგო ფარაჯანოვი სომხების სიამაყეა. იგი მე-20 საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე ორიგინალური კინორეჟისორია, რის გამოც კოლეგები მას ისევე განადიდებენ, როგორც ფრანგები ჟან-ლუკ გოდარს. თუმცა იმ ფაქტზე, რომ 1990 წელს გარდაცვლილ ფარაჯანოვს საბჭოთა კავშირის დროს ჰომოსექსუალიზმის ბრალდებით გადასახლებაში ხუთი წლის გატარება მოუწია, როგორც წესი არავინ არაფერს ამბობს.

ომები, სახელმწიფოებრიობის რღვევა, სოციალური და ეკონომიკური პრობლემები - სამხრეთ კავკასიის სამივე სახელმწიფო: სომხეთი, საქართველო და აზერბაიჯანი საბჭოთა კავშირის დაშლიდან ათ წელიწადზე მეტ ხანს იდგა ეგზისტენციალური გამოწვევების წინაშე. სახელმწიფოებრივი სტრუქტურების კონსოლიდაციის, ტერიტორიული კონფლიქტების თუნდაც დროებით გაყინვის და დასავლეთ ევროპასთან დაახლოების შემდეგ ყურადღების ცენტრში სექსუალური უმცირესობების უფლებები მოექცა.